Geograficzno-etnograficzne pojęcie Mazowsza Wschodniego nie pokrywa się dokładnie z terenem Diecezji Warszawsko-Praskiej. Pojęcie Mazowsze Wschodnie jest niezwykle ważne, bo ukazuje podział Mazowsza, poprzez Wisłę, który niewątpliwie istnieje. Od stuleci istniały duże różnice w rozwoju na niekorzyść obszarów wschodnich. Różnice te miały swój początek w podziale na tereny żyzne i ubogie rolniczo. Geograficzno-etnograficzne pojęcie Mazowsza Wschodniego nie pokrywa się dokładnie z terenem Diecezji Warszawsko-Praskiej. Pojęcie Mazowsze Wschodnie jest niezwykle ważne, bo ukazuje podział Mazowsza, poprzez Wisłę, który niewątpliwie istnieje. Od stuleci istniały duże różnice w rozwoju na niekorzyść obszarów wschodnich. Różnice te miały swój początek w podziale na tereny żyzne i ubogie rolniczo. Obszar między Bzurą a środkową Pilicą to żyzne gleby międzyrzecza. Natomiast obszar piaszczystych ziem na wschód od Mławy, Ciechanowa, Różana, Broku i Węgrowa to ubogie gleby, najczęściej zalesione. Różnice te można niestety obserwować także i w czasach współczesnych. Te różnice geograficzno-etnograficzne miały niewątpliwy wpływ na rozwój społeczeństwa, także i sieci parafialnej Kościoła.
Zasiedlanie tego terenu twało, co najmniej od III tysiąclecia p.n.e. Wtedy to zaczęto prowadzić gospodarkę rolniczo-hodowlaną. Oczywistym, więc jest fakt, że do tej gospodarki wykorzystywane były tereny najbardziej przydatne rolniczo. Dlatego osadnictwo pierwotnie rozwinęło się w następujących tzw. antroporegionach: płocki (Wysoczyzna Płocka i Wysoczyzna Ciechanowska), środkowe dorzecze Narwi (Różan), Mazowsze Zachodnie (dorzecze Bzury, Wysoczyzna Rawska, Kotlina Warszawska) oraz Mazowsze Wschodnie (Wysoczyzna Siedlecka). Środkowa Wisła była linią graniczną dwóch kultur ludowych : Słowian na zachodzie i Bałtów na wschodzie, którzy z czasem byli coraz bardziej wypierani przez Słowian.
Granice historycznego Mazowsza już w XIII wieku były niemal całkowicie ukształtowane. W tamtych czasach najważniejszymi grodami było Bródno Stare i Liw.
W czasach piastowskich Mazowsze, jako północno-wschodnie peryferia Polski, broniło jej od Bałtów. Było ono biedniejsze od Wielkopolski, Kujaw czy ziemi Sandomierskiej. Z dwóch części Mazowsza, podzielonego Wisłą na wschodnie i zachodnie, każde charakteryzuje się pewnymi charakterystycznymi cechami. Różne są uwarunkowania fizjograficzne, klimatyczne, antropogeograficzne, etnograficzne i w końcu ekonomiczne.
Gdy w początkach XIX wieku utworzono Archidiecezję Warszawską, a potem w 1992 roku Diecezja Warszawsko-Praska, na pewno nikt nie brał pod uwagę tych czynników, powiedzmy pozakościelnych. Jednak patrząc na to, co różni ją od sąsiedniej, utworzenie jej wydaje się naturalną koleją rzeczy, w rozwoju struktur organizacji Kościoła na terenie Polski.
